Köy meydanı kompleksi
Antin kentin batısında, batı sur duvarlarının yaklaşık 50 m. doğusunda, eski Eskihisar Köyü'nün merkezi meydanı vardır. Burada Beylikler, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi sosyal, sivil ve dini yapılardan Selçuk hamamı, Şaban Ağa Camii, kahvehane, fırın, Adnan Menderes Çeşmesi, farklı mesleklere ait dükkanlar ve evler görülmektedir. Yapıların bazıları tahrip olmasına rağmen, sokağı ile birlikte kent dokusu gayet kolay anlaşılabilmektedir. Karşılıklı köy meydanına bakan kahvehaneleri ve yan yana dizilmiş farklı meslek gruplarına ait dükkanların yanı sıra, bu yapıları dallarıyla koruyan anıtsal çınar ağaçları köy meydanını daha da güzelleştirmektedir. Özellikle köy meydanında ve dükkanların önünde görülen, Osmanlı dönemi taş döşeli yollar ve her kenarındaki kaldırımlar, iyi korunmuş tek örnek olarak bilinmektedir.
Stratonikeia taş döşeli ve kaldırımlı Osmanlı sokaklarında yürüyerek gezilen bir antik kenttir.
Gymnasion (Spor Okulu)
Yerleşimin kuzey suruna yakın ve kuzey kent kapısının güneybatısında, kuzey-güney yönünde dikdörtgen planlı inşa edilen gymnasion, büyük ölçekli bir yapıdır. Bugüne kadar yapılan kazılarda kuzey kenardaki mekanlar açığa çıkarılmıştır. Dar cepheyi oluşturan kuzey kenar 105 m. genişliğindedir. Yapının toplam uzunluğunun 267 m. olduğu tahmin edilmektedir. Bu şekli ile bilinen en büyük gymnasiondur.
Arkeolojik ve epigrafik buluntulara göre gymnasionun MÖ. 2. yüzyılın 2. çeyreğinde inşa edildiği, Augustus ve MS. 2. yüzyılda Antoninler Dönemi'nde yeni düzenlemeler ve yenilenmelerin yapıldığı anlaşılmaktadır.
Latrina
Gymnasion propylonun güneydoğu kısmında, Batı cadde ile Roma hamamı 1'in arasında bulunan Latrina, Roma İmparatorluk dönemi'nin sosyal ve kamu yapılarının yoğun olduğu bir yere inşa edilmiştir. Latrina'ya kuzeyden ve güneyden çift yönlü ulaşabilen yapıların olması, Gymnasion girişine yakın ve Batı cadde kenarında bulunması, yerinin özellikle seçilmiş olduğunu göstermektedir. Kalabalık insan grubunun uğrayacağı bir konumda olduğundan, büyük ve gösterişli yapılmış olduğu düşünülmektedir. Yapılan kazılarda, Larinanın ortasındaki kare peristil çevresinde, Korinth düzeninde 4x4 sütun ve üst yapı elemanlarına ait mimari bloklar ele geçmiştir. Yapı içinde taş oturma yerlerinin bazıları ve kanallar insitu olarak bulunmuştur. Roma hamamı zemin kotundan yüksekte olan yapının giderleri, Batı cadde kanalizasyonuna bağlanmıştır.
Roma hamamı - 1
Stratonikeia yazıtlarından kentte en az üç hamamın olduğu bilinmektedir. Bunlardan birisi Roma hamamı - 1 yapısıdır. Kuzey-güney doğrultulu yapının birbirine paralel ve simetrik olarak soyunma (apodyterium), soğuk yıkanma (frigidariun), ılık yıkanma (tepidarium), sıçak yıkanma (caldarium) ve servis amaçlı kullanılan en az altı odadan meydana geldiği düşünülmektedir. Sıcak mekanlar hamamın güneyine, soğuk mekanlar yapının kuzeyine yerleştirilmiştir. Hamamın kuzeyindeki sütunlu alan ise palaestra olarak düzenlenmiş olmalıdır. Karia geleneğine uygun olarak MS. 2. yüzyılda inşa edildiği düşünülen simitrik planlı bir hamamdır. Hamamın kuzeybatı köşesinde hem hamam hem de Batı Cadde'den girişi olan Latrina yer almaktadır. Hamamın üzerinde 19. ve 20. yüzyıla ait yol ve sivil yapılar bulunmaktadır.
Bouleuterion ( Meclis Binası)
Bouleuterion, kent merkezinde doğu-batı yönünde yerleştirilmiş, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Avlu kısmının kazısı tamamlanmamıştır. 24,95x29,80 m. ölçülerindeki batı kenarında yarım daire şeklinde oturma basamakları ve bunun doğusundaki alanda da avlusu vardır.
Yapının kuzey anta duvarının iç cephesinde Grekçe, dış cephesinde ise latince yazıtlar vardır. Grekçe yazılan Menippos'un yaptığı takvimde aylar ve bunların gün sayıları yazılıdır. MS 301 yılında İmparator Diocletianus'un azami fiyatları belirlediği Latince yazıtta ise Stratonikeia'da satılan mallar ve verilen hizmetler ile bunların fiyatları kayıt altına alınmıştır. Böylelikle kent içindeki satışlar kontrol altına tutulmuş ve olması muhtemelen enflasyon önlenmiştir. Yapı, mimari eleman ve süslemelerine göre M.S. 1. yy başlarından olmalıdır. Bouleuterion'un güney duvarında bulunan bitkisel süslemeler ve yazıtlar Osmanlı Dönemi kullanımı ile ilgilidir. Buradaki yazıtlardan en eskisi Ekim - Kasım 1608'e tarihlenmektedir.
BOULEUTRİON'DA (MECLİS BİNASI) TANZİM SATIŞ LİSTELERİ.
MS. 286-305 tarihleri arasındaki Roma İmparatoru Diocletianus, "tanzim satış" yerleri yaptırdı. Bu dönemde yapılan tanzim satış listesinin en uzunu ve detaylısı Stratonikeia'da meclis binasının duvarlarına yazıldı.
1700 yıl önce üretimi düşen ve pahalı projeler yapan Roma İmparatorluğu'nda fiyatlar korkunç derecede yükselmişti. İmparator DİOCLETİANUS, tanzim satış listesi hazırlattı. Uymayanların cezlandırmalarını emreden kararnameler halkı memnun etti.
Diocletianus İmparatorluğun çeşitli kentlerinde mermer blokların üzerine yazdırarak halka duyurduğu kararnamenin ilk parçaları 1709 yılında Karia'daki Stratonikeia'da (Muğla - Yatağan) ve sonraları Batı Anadolu (Aizanoi, Aphrodisias), Yunanistan ve Mısırda bulundu.
"(....) Emrediyoruz ki, bütün) İmparatorlukta aşağıda liste halinde verilen fiyatlar uygulanacaktır.
Eğer birisi küstahlık edip bu kararlara karşı gelirse ölüm cezasına çarptırılacaktır.
Doç. Dr. Erkan İznik'in " İmparator Diocletianus'un
tavan fiyatlar fermanı" adlı yayınından tanzim maddelerinden "Drahmi" üzerinden bazı örnekleri alıntılayalım:
Kuru soğan 4, yeşil soğan 25 adet 4, sığır eti 453 gr. 8,, keçi yada koyun eti 453 gr. 8,, marul 5 adet 4 liste uzayıp gidiyor.
Kuzey Şehir Kapısı ve Çeşme
Kuzey suru üzerinde bulunan Kuzey Şehir Kapısı, Lagina Hekate Kutsal Alanı'ndan gelen Kutsal Yolun nekropol içinden geçerek kente ulaştığı yerdir.Bu nedenle Kuzey Şehir Kapısı'nın hem giriş, hem de törensel büyük bir önemi bulunmaktadır.
Kuzey Şehir Kapısı oldukça gösterişli yapılmış olup, iki yanda anıtsal kemerli girişler vardır. Kapının dıştan görülen kütlesel cephesi Dor düzenindedir. Kent içine bakan, iki girişin arasında yarım yuvarlak havuzlu çeşme anıtı bulunmaktadır. Anıtın iki katlı, sütunlar ve heykellerle bezenmiş cephesi Korinth düzenindedir. Kalıntı ve mimari elemanlara göre, kapının yaklaşık 42 m genişliğinde ve 14 m yüksekliğinde olduğu düşünülmektedir.
Mimarı ve heykeltraşlık eserlerine göre kapının M.S. 139 depreminden sonra Geç Antoninler - Erken Severuslar Dönemi'nde yapıldığı düşünülmektedir.
Kuzey Sütunlu Cadde ve Anıt
Kuzey Şehir Kapısı önündeki meydanın güney orta kısmında, kent kent merkezine doğru devam eden, 8,70 m genişliğinde, Korinth Düzeni'nde her iki kenarında portik bulunan Kuzey Sütunlu Cadde başlamaktadır. Kapının önünde etrafına 8 anıtsal Korinth sütunun çevirdiği, yaklaşık 42 m genişliğinde bir meydanlık vardır. Burası dışarıdan kente girenlerin ve kent içinden gelip çeşmeyi kullanmak isteyenlerin toplandığı alan görünümündedir.
Sütunlu caddenin başlangıcında, Hierokles adlı kişi için yaptırılmış olduğu düşünülen bir anıt bulunmuştur. Anıtın üst kısmı tahrip olmakla birlikte, podyum kısmı dışı dörtgen içi yuvarlak olarak günümüze ulaşmıştır. MS 139 yılı depremi sonrasında yapılan şehir kapısı ve cadde başlangıcı ile ilgili düzenlemelerinin tamamında, anıtın olduğu şekilde korunmasına özen gösterilmiştir.
Bir depremle yıkılan kapı ve caddenin bulunduğu yere Bizans Dönemi'nde kent içinden toplanan mimari elemanlar ile yeni yapılar ve Dor Düzeni'nde sütunlu cadde inşa edilmiştir. Bu dönemde doğu portik zemini mozaik kaplanmıştır.
